Wieś Bałuty po raz pierwszy została wymieniona w dokumencie z 1410 r. Zabudowania chłopskie znajdowały się po północnej stronie rzeczki Bałutki – najpewniej w okolicach współczesnego skrzyżowania ulic Franciszkańskiej i Tokarzewskiego. Do dziś można bez trudu odnaleźć ślady po samej Bałutce, zwanej także Jamnicą, Solówką lub Suljanką. Jej dawny bieg zdradzają zagłębienia terenu widoczne m.in. na ulicach: Młynarskiej, Wawelskiej, Łagiewnickiej (przy budynku dawnego szpitala Kasy Chorych) i Zgierskiej w pobliżu ul. Dolnej. W latach 30. XX w. rzeczkę ukryto w podziemnym kanale.
Sielskie obrazki
Pola uprawne wsi Bałuty rozciągały się między Bałutką a granicą z Łodzią – obecnie jest to mniej więcej obszar między ulicami Wojska Polskiego a Organizacji WiN. W XV w. w bałuckiej wsi gospodarowało zaledwie sześciu chłopów. Obok niej był folwark z dworem, a przy nich rybny staw. Niejedyny, bo było ich kilka. Stawy ciągnęły się wzdłuż doliny rzeczki – od ul. Łagiewnickiej aż za ul. Zgierską. Jeden z nich musiał być szczególnie duży, skoro nazywano go „jeziorkiem”.
Jeśli istniała wieś Bałuty, to musiały do niej prowadzić jakieś drogi. Bez trudu odnajdziemy ich fragmenty. Skośnie odchodząca od ul. Łagiewnickiej ul. Tokarzewskiego to dawna droga do Bałut. Śladami po folwarku Bałuty są nazwy dawnych ulic: Dworska i Pałacowa. Po pierwszej z nich zostało kilka domów. Jeden z nich stoi w miejscu, w którym przebiega dziś ul. Organizacji WiN.
Zanikanie
Wojny toczone w XVII i XVIII w. doprowadziły do upadku wielu miast i wsi, w tym także Bałut. Wieś się wyludniła, a nieuprawiane pola zarosły. W 1797 r. było w niej zaledwie pięć chałup, zamieszkanych przez 31 osób. We wsi działały kuźnia i karczma, położone tuż przy granicy z Łodzią – przy ul. Łagiewnickiej, w pobliżu dzisiejszej ul. Berlińskiego.
Łódzkie władze skarżyły się, że w karczmie gorzałkę i piwo sprzedaje się taniej niż w Łodzi, co miało prowadzić do rozpijania obywateli miasta. Domagano się więc, by dzierżawca bałuckiej karczmy płacił takie same podatki jak właściciele łódzkich wyszynków.
Historia zapisana w nazwach
To właśnie na pamiątkę dawnej wsi część obecnych Bałut nosi nazwę Stare Bałuty. Warto pamiętać, że w 1915 r. do Łodzi przyłączono nie tylko dawną wieś Bałuty, lecz także okoliczne tereny: Bałuty Kolonię, Bałuty Nowe oraz części Żabieńca, Radogoszcza, Julianowa i Marysina.
