Historia Łodzi. Jak budowano między wojnami? Królowały art deco i modernizm [ZDJĘCIA]

W XIX w. wznoszono łódzkie kamienice, pałace i wille w duchu historyzmu i eklektyzmu. Na początku XX stulecia pojawiła się secesja, widoczna również – co unikatowe – w architekturze przemysłowej, a w okresie międzywojennym dominowały styl art deco oraz modernistyczne podejście do funkcji użytkowej wznoszonych obiektów.

Szpital wojskowy przy ul. Żeromskiego 113
6 zdjęć
ZOBACZ
ZDJĘCIA (6)

Zarówno budynki mieszkalne, jak i rozmaite gmachy użyteczności publicznej z okresu międzywojennego wyróżniają się w pejzażu Łodzi. Trwały ślad tamtych czasów jest dobrze widoczny m.in. w projektach znanych architektów tamtych lat: Wiesława Lisowskiego, Józefa Kabana czy Henryka Hirszenberga. 

Nowoczesne obiekty 

Wiesław Lisowski (1884–1954) studiował architekturę w Petersburgu. Od 1 kwietnia 1919 r. sprawował funkcję architekta miejskiego w Łodzi. Pod jego nadzorem i przy jego udziale powstawały szkoły, łaźnie miejskie, stacje oczyszczania ścieków i szpitale. Z deski kreślarskiej architekta miejskiego zeszły m.in. projekty budynków szkół przy ul. Nowo-Targowej 24/26 (1923-26), ul. Nowo-Marysińskiej 1/3 (1923-24), ul. 11 Listopada 27 (1922), ul. Cegielnianej 58 i ul. Drewnowskiej 88. Lisowski zaprojektował również zakład kąpielowy na rogu ul. Wodnej. Jego najbardziej znaczące w krajobrazie Łodzi budynki to: gmach polskiej YMCA przy ul. Moniuszki 4A, wzniesiony w latach 1932–1939, bodaj najlepszy w mieście przykład funkcjonalizmu, siedziba wydziału wodociągów i kanalizacji UM (1928–1930), potem rektorat UŁ czy też dom-pomnik Józefa Piłsudskiego przy ul. Traugutta 18 (1933-39) – dziś siedziba Łódzkiego Domu Kultury. 

Według projektu Lisowskiego powstał również nowoczesny na owe czasy szpital im. prez. I. Mościckiego przy ul. Zagajnikowej (1930) – obecnie Szpital im. N. Barlickiego, a także osiedle domów oficerskich przy ul. Kopcińskiego. Lisowski przez cały czas mieszkał w Łodzi, a po wojnie do 1954 r. pracował nadal w biurach projektowych.

Kościoły i gmachy publiczne

Józef Kaban (1886–1969) to kolejny łódzki architekt, twórca wielu budynków świeckich i sakralnych w okresie międzywojennym. Studiował w Krakowie i Dreźnie, a do Łodzi przybył w 1920 r. i objął stanowisko architekta powiatowego. Od 1921 r. pracował dla kurii biskupiej. Według jego projektów powstał m.in. kościół pw. Matki Boskiej Zwycięskiej (1926–1930), stanowiący wotum za zwycięstwo w wojnie z bolszewikami, zwieńczenie wieży łódzkiej katedry oraz kościół pw. św. Franciszka z Asyżu (1929–1932) przy ul. Przyszkole. 

Józef Kaban jest również twórcą gmachu seminarium duchownego i pałacu biskupiego przy ul. ks. Skorupki. Zaprojektował także budynek łódzkiej Izby Skarbowej przy al. Kościuszki 83, Sądu Okręgowego na pl. Dąbrowskiego oraz szpitala bonifratrów im. Jana Bożego przy ul. Kosynierów Gdyńskich 61. Po wojnie nadal pracował w Łodzi, projektując m.in. budynek Teatru Wielkiego i kościoła św. Teresy. 

Kamienice i osiedla

Uwagę w Łodzi przyciągają również piękne kamienice w stylu art deco z przestronnymi apartamentami, np. przy ul. Narutowicza, ul. Gdańskiej, al. Kościuszki czy na pl. Komuny Paryskiej. Przykładem jest także kamienica Tomaszowskiej Fabryki Sztucznego Jedwabiu przy ul. Piotrkowskiej 203/205. Z czasów II RP pochodzi gmach biblioteki miejskiej przy ul. Gdańskiej, dziś WiMBP im. J. Piłsudskiego, budynek Łódzkiej Kasy Chorych przy ul. Łagiewnickiej autorstwa Henryka Hirszenberga, Szpital Wojskowy nr 1 przy ul. Żeromskiego 113, przychodnia lekarska przy ul Leczniczej czy telekomunikacyjna PASTA przy al. Kościuszki. Pozostały również znane łódzkie kompleksy mieszkalne: osiedle ZUS na Górnej w rejonie ulic Sanockiej i Bednarskiej, osiedle biskupie na Karolewie czy osiedle Montwiłła-Mireckiego na Zdrowiu.

ZOBACZ TAKŻE