Uważa się zwykle, że w tamtym czasie nastąpiła stagnacja gospodarcza wywołana m.in. kampaniami wojennymi i polityką Napoleona. Mimo to dla Łodzi i jej okolic lata 1807–1812 były okresem pewnego rozwoju i wzrostu liczby mieszkańców, co potwierdzają spisy ludności z lat 1808 i 1810. Pierwszy wykazał 434, a drugi – 514 mieszkańców.
Nadal mieścina
Był to pewien skok, bo przypomnijmy, że w 1793 r. w Łodzi mieszkało zaledwie 190 osób i znajdowało się ok. 50 drewnianych domów, a w 1810 r. było ich ponad 100. Można przypuszczać, że wszystkie były parterowe, a te nowo wystawione domy nieco obszerniejsze, choć w większości kryte słomą. Łódź nie miała wówczas prawie żadnych okazałych budynków. Istniał wzniesiony jeszcze w XVIII w. kościółek, którego stan przedstawiał się bardzo źle, bo „dach prawie obleciał”; przytułek, czyli tzw. dom szpitalny przy drodze piotrkowskiej, wybudowany prawdopodobnie pod koniec XVIII w. przez proboszcza J. Mejera, oraz karczma na rynku, zbudowana przez władze pruskie. Zachowały się dane dotyczące rozmiarów niektórych obiektów, np. przytułek, zamieniony potem na karczmę proboszczowską, miał ok. 18 m długości i ok. 9,5 m szerokości, karczma rządowa odpowiednio ok. 22 m x 6,5 m, zaś stajnia przy niej – 11,5 m x 6,5 m. Dodajmy, że Łódź nie miała jeszcze wtedy ani jednej brukowanej ulicy.
Konflikt gwardyjski
W czasach Księstwa Warszawskiego doszło w Łodzi do ostrego zatargu pomiędzy częścią mieszczan łódzkich a władzami administracyjnymi na tle gwardii narodowej, organizacji pomocniczej dla wojska, która miała utrzymywać porządek w mieście i okolicach. Powołani do niej mieszczanie, mężczyźni zdolni do noszenia broni w wieku 18–50 lat, mieli być zaopatrzeni w mundury i uzbrojenie, ale na własny koszt lub koszt miasta. Po wybuchu wojny z Austrią w 1809 r. władze administracyjne nakazały burmistrzowi przygotowanie w Łodzi oddziału gwardii, z tym że ekwipunek miał zostać zakupiony ze składek powołanych do służby. Znaczna część mieszczan pod wodzą radnych zdecydowanie sprzeciwiła się temu obowiązkowi, ale opór został złamany, a na jego przywódców nałożono kary pieniężne. Dopiero po wielu upomnieniach ze strony władz udało się stworzyć oddział gwardii narodowej liczący 36 mieszczan łódzkich. W 1811 r. powiększono go do 53 gwardzistów, z których część w 1812 r. wysłano w teren. Po klęsce wojsk napoleońskich łódzka gwardia się rozpadła. Konflikt miał również podtekst personalny, bowiem na czele oddziału stanął znienawidzony burgermeister z czasów pruskich – Józef Aufschlag, więc zapał do służby był niewielki.
Nowe osady
Jeszcze przed 1815 r. na obszarze dzisiejszej Łodzi powstały nowe osady: Grabieniec, Henryków, Górki i Kowalszczyzna, zasiedlone w całości przez ludność polską. Grabieniec, założony na terenach pomiędzy wsiami Złotno i Kały, miał zabudowę rozproszoną, rozciągającą się między dzisiejszymi ulicami Szczecińską i Rąbieńską. Była to duża wieś, a jej mieszkańcy zatrudnieni byli głównie w okolicznych hutach szkła. Niewielka osada Henryków, licząca zaledwie kilka domów, zbudowana została na terenach leżących między wsią Janów, Widzew i Stoki, w rejonie dzisiejszej ul. Henrykowskiej. Licząca również kilka domów osada Górki to dzisiejsze Górki Stare. Natomiast Kowalszczyzna składała się początkowo z jednego, a następnie dwóch domostw, pobudowanych na południe od Dąbrowy, w okolicach dzisiejszych ulic Śląskiej i Zygmunta. W osadzie o nazwie Łódka znajdowały się tylko dwa domy.
Początek diaspory żydowskiej
Wzrost liczby mieszkańców Łodzi w okresie porozbiorowym związany był także z napływem ludności żydowskiej. W 1793 r. mieszkały w Łodzi trzy rodziny żydowskie liczące razem 11 osób. Spisy za rok 1809 wykazują już 98 osób wyznania mojżeszowego. W tym samym roku powstała pierwsza łódzka synagoga przy ul. Dworskiej (Wolborskiej), w narożniku Starego Rynku. Drewniany, kryty gontem budynek został wystawiony przez nowo powstały kahał łódzki, uniezależniający się od gminy lutomierskiej.
