>>Kliknij w galerię powyżej i zobacz zdjęcia cmentarza przy Brackiej w Łodzi<<
Formalnie rosyjski rząd gubernialny, mieszczący się w Piotrkowie, zatwierdził plan nowego cmentarza w sierpniu 1892 roku, a pierwsze pochówki zaczęły się w listopadzie tego roku. Za oficjalną datę otwarcia nowej żydowskiej nekropolii uznaje się 10 listopada 1892 roku. Kilka lat później, w 1898 roku wybudowano monumentalny dom przedpogrzebowy, ufundowany przez Ninę Konsztadt, a zaprojektowany przez Adolfa Zeligsona, znanego łódzkiego architekta.
Początki cmentarza
Powierzchnia cmentarza była stopniowo powiększana poprzez wykupywanie okolicznych działek, aż do obecnej, liczącej około 40 hektarów. Historia cmentarza toczyła się wraz z historią Łodzi. W 1915 roku został on włączony wraz z całymi Bałutami w obszar naszego miasta, a podczas I wojny światowej został częściowo zdewastowany. Po niemieckiej inwazji na Polskę w 1939 roku i przemianowaniu Łodzi na Litzmannstadt, nekropolia znalazła się w obrębie utworzonego przez Niemców getta. Na cmentarz przy ulicy Brackiej trafiło z niego około 45 tysięcy Żydów. Niemcy pogrzebali na nim także ciała Romów z obozu cygańskiego oraz rozstrzelanych członków Armii Krajowej, Gwardii Ludowej i organizacji Promienistych.
Po II wojnie światowej
Po II wojnie światowej cmentarz przeszedł na własność Żydowskiej Kongregacji Wyznaniowej w Łodzi. Odbywały się na nim pogrzeby. Przenoszono też na niego szczątki ofiar egzekucji, ekshumowane z grobów w okolicach Łodzi. W okresie Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej cmentarz podupadał. Dewastowano go, zdarzały się kradzieże nagrobków i rozkopywanie grobów. Dopiero w 1980 roku kirkut został wpisany do rejestru zabytków. W latach 80. XX wieku powołano też Społeczny Komitet Opieki nad Cmentarzem Żydowskim w Łodzi, a w 1995 roku Urząd Miasta Łodzi, Związek Byłych Łodzian w Izraelu oraz Światowa Organizacja Żydowska ds. Restytucji utworzył Fundację Monumentum Iudaicum Lodzense, która do dziś zajmuje się pracami porządkowymi. Właścicielem cmentarza jest Gmina Wyznaniowa Żydowska w Łodzi. W 2015 roku został on uznany za Pomnik Historii.
>>Dalsza część tekstu znajduje się poniżej<<
160 tysięcy nagrobków
Według szacunków obecnie znajduje się na nim ok. 160 tysięcy nagrobków. Choć część, to tradycyjne żydowskie macewy, zdarzają się też pomniki nagrobne o wyszukanym kształcie. Największe żydowskie rody fabrykanckie postawiły też na nekropolii mauzolea grobwe. Cmentarz przy ulicy Brackiej jest miejscem wiecznego spoczynku choćby łódzkich przemysłowców: Barcińskich, Jarocińskich, Kohnów, Prussaków, Rosenblattów, Silbersteinów, Stillerów. Spoczywają na nim także wielki Izrael Kalmanowicz Poznański wraz z rodziną, rabin Eljasz Chaim Majzel, lekarz Seweryn Sterling, a także m.in. rodzice Juliana Tuwima i Artura Rubinsteina oraz rodziny Artura Szyka czy Aleksandra Tansmana. Na nekropolii znajduje się także nagrobek „Ślepego Maksa”, czyli Menachema Bornsteina – najsłynniejszego łódzkiego gangstera przedwojennej Łodzi.
Zwiedzanie cmentarza
Cmentarz żydowski przy ulicy Brackiej jest czynny od niedzieli do piątku (z wyjątkiem świąt żydowskich) w godzinach 9:00 – 17:00 (od kwietnia do 1 listopada) bądź w godzinach 9:00 – 15:00 (w okresie listopad-marzec). Wejście na cmentarz znajduje się od strony ulicy Zmiennej. Bilet wstępu jest w cenie 20 zł, ale opłata nie jest pobierana od odwiedzających groby krewnych i bliskich. Warto pamiętać, że na terenie cmentarza mężczyźni powinni nosić nakrycie głowy. Dzięki działalności i środkom finansowym Josefa Buchmanna – Honorowego Obywatela Miasta Łodzi – utworzono bazę osób pochowanych na cmentarzu. Obecnie liczy ona około 90 tysięcy nazwisk. Informacje nt. bazy można znaleźć na stronie Jewish Lodz Cemetery
