To już drugi przypadek odnalezienia kanału tej dawnej łódzkiej strugi. Po raz pierwszy pracownicy ZWIK natknęli się na niego w 2018 roku na ulicy Lutomierskiej. Niewykluczone, że to pozostałość po cieku zwanym Ostrogą. Część historyków twierdzi, że nad tym zapomnianym dopływem Łódki próbowano lokować miasto zwane Ostroga już 9 lat wcześniej, zanim nadano Łodzi prawa miejskie. Należąca do biskupów włocławskich wieś Łodzia słabo się rozwijała, dlatego jej zarządca - kanonik włocławski Piotr, podpisujący się „de Lodza”, doprowadził w 1414 roku do wydania dokumentu o lokacji miasta Ostroga nad rzeczką o tej samej nazwie. Miasto miało rozwinąć się z osady, która samorzutnie powstała przy szlaku krakowsko-łęczyckim w okresie wojen polsko-krzyżackich.
- Czytaj też: Budowali skwer, odkryli Ciek od Piotrkowskiej z inicjałami Izraela Poznańskiego! [ZDJĘCIA]
Według autorów monografii Łodzi rynek miasta Ostroga wytyczono na północ od kościoła pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny, czyli gdzieś na północ od dzisiejszego placu Kościelnego, między ulicami Łagiewnicką i Zgierską. Tam, przez wyznaczony na płaskim terenie rynek, miała płynąć niewielka rzeczka. Jej wody według historyków brały początek na bagnach, gdzieś przy skrzyżowaniu dzisiejszych ulic Wojska Polskiego z Franciszkańską. Z lokacji Ostrogi nic nie wyszło, a ostatecznie w 1423 roku powstało miasto Łódź.
Wzdłuż zapomnianej rzeczki biegła granica między nim a wsią Bałuty. Dziś bez trudu odnajdziemy domy wzniesione przy kanale dawnej strugi i tym samym bałucko-łódzkiej granicy. Ukośne ściany starych kamienic wskazują mniej więcej jej przebieg. Struga przecinała ulicę Łagiewnicką przy Berlińskiego, Zgierską zaś w miejscu, w którym na elewacji kamienicy pod numerem 17 jest graniczna kapliczka między Bałutami a Łodzią. Ostroga płynęła równolegle do ulicy Krótkiej i przecinała teren pierwszego cmentarza żydowskiego. Dla odwodnienia nekropolii ciek i płynące nim nieczystości z Bałut i Starego Miasta skierowano do kanału obejścia.
Odkrycie na Zachodniej
To właśnie fragment tego kanału odkryto na ulicy Zachodniej. Przebiegał on przy cmentarnym murze. Jest on widoczny na mapie Łodzi z 1897 roku. Dalej kanał skręcał z obecnej ulicy Zachodniej w Bazarową i kierował się do Lutomierskiej. Między Lutomierską a Drewnowską jeszcze po II wojnie światowej istniał otwarty kanał zwany „rowem lutomierskim”. Zobaczyć go można na zdjęciach lotniczych z czasów II wojny światowej. Jest też na planach ZWIK. Na ulicy Drewnowskiej, na wysokości motodromu, ciek niosący ścieki wpadał do Łódki. Właściciele działek, przez które przebiegał żądali ukrycia go pod ziemią. „Ze względu na ujemne oddziaływanie na stan zdrowotny całej naszej dzielnicy prosimy o doprowadzenie kanału do porządku” – czytamy w petycji mieszkańców skierowanej do władz Łodzi w 1916 roku. Godzili się oni nawet na pokrycie części kosztów inwestycji. W zbiorach Archiwum Państwowego w Łodzi odnajdziemy kosztorys budowy krytego kanału (zbudowanego z betonowych kręgów) oraz umowę z wykonawcą.
