Jakie badania laboratoryjne powinien robić senior?
Starzenie się organizmu wiąże się z licznymi zmianami fizjologicznymi, które przyczyniają się do rozwoju chorób przewlekłych oraz zwiększonej podatności na różnorodne schorzenia. Badania profilaktyczne, wykonywane przynajmniej raz w roku, są więc niezwykle ważnym elementem opieki zdrowotnej nad osobami w podeszłym wieku. Diagnostyka laboratoryjna, obejmująca badania krwi, moczu i kału, umożliwia wczesne wykrywanie wielu problemów medycznych oraz monitorowanie stanu zdrowia seniorów. Dzięki temu może wpłynąć nie tylko na poprawę jakości życia, ale również pomóc zapobiegać poważnym powikłaniom w przebiegu chorób przewlekłych.
Morfologia krwi
Morfologia krwi obejmuje podstawowe badanie umożliwiające analizę ilości i jakości komórek krwi, m.in. erytrocytów (czerwonych krwinek), leukocytów (białych krwinek) i trombocytów (płytek krwi), a także ocenę poziomu hemoglobiny (odpowiedzialnej za transport tlenu w organizmie), czy hematokrytu (procentowej zawartości erytrocytów w całkowitej objętości krwi). Umożliwia wykrycie anemii, obecności infekcji, schorzeń hematologicznych oraz obecności niektórych nowotworów.
Stężenie glukozy we krwi
Pomiar stężenia glukozy we krwi umożliwia ocenę metabolizmu węglowodanów. Badanie jest niezbędne w diagnostyce cukrzycy oraz stanów przedcukrzycowych. Regularne monitorowanie poziomu glukozy pozwala na wczesne wykrycie problemów i podjęcie odpowiednich działań, dzięki którym można zapobiec poważnym powikłaniom, takim jak m.in. neuropatia obwodowa, retinopatia czy choroby sercowo-naczyniowe. Aby dowiedzieć się więcej o cukrzycy, warto zajrzeć do treści na stronie serwisu medycznego receptomat.pl.
Profil lipidowy (lipidogram)
Badanie umożliwia ocenę metabolizmu tłuszczów. Obejmuje pomiar poziomu cholesterolu całkowitego, LDL (tzw. zły cholesterol, czyli lipoproteiny o niskiej gęstości), HDL (tzw. dobry cholesterol, czyli lipoproteiny o wysokiej gęstości) oraz trójglicerydów. Analiza tych parametrów jest niezbędna w wykrywaniu i leczeniu miażdżycy, oraz ocenie ryzyka chorób sercowo-naczyniowych (np. choroba wieńcowa, zawał serca, udar), które są częstymi przypadłościami u seniorów.
Kreatynina, eGFR, mocznik
Badania pozwalające na ocenę funkcji nerek, których wydolność obniża się u osób w podeszłym wieku. Regularne monitorowanie parametrów umożliwia wykrycie nieprawidłowości i chorób przewlekłych, takich jak np. niewydolność nerek. Wczesne podjęcie interwencji może zapobiec poważnym powikłaniom.
Próby wątrobowe
Badania obejmujące ocenę aktywności enzymów wątrobowych - przede wszystkim aminotransferazy alaninowej (ALT) i aminotransferazy asparaginianowej (AST) oraz oznaczenia stężenia bilirubiny, czyli pomarańczowo - żółtego barwnika powstającego przy rozpadzie hemu zawartego w erytrocytach. Dodatkowo czasami wykonuje się również badanie aktywności gamma-glutamylotransferazy (GGT) oraz fosfatazy zasadowej (ALP). Regularne badania parametrów wątroby pozwalają na wczesne wykrywanie uszkodzeń i chorób wątroby, takich jak stłuszczenie wątroby, zapalenie wątroby czy marskość, ale również chorób mięśni, innych narządów, a nawet niektórych nowotworów.
TSH
Tyreotropina (TSH) to hormon produkowany przez przysadkę mózgową, który ma bezpośredni związek z funkcjonowaniem tarczycy i umożliwia wykrycie zaburzeń funkcji gruczołu. Nieprawidłowy poziom TSH jest wskazaniem do dalszej diagnostyki, przede wszystkim oznaczenia poziomu wolnej trijodotyroniny (fT3) i wolnej tyroksyny (fT4), ale również przeciwciał przeciwko tyreoglobulinie (aTG), przeciwko peroksydazie (aTPO), przeciwko receptorowi TSH (TRAb). Niedoczynność lub nadczynność tarczycy wpływa na funkcjonowanie całego organizmu (m.in. metabolizm węglowodanów i lipidów), dlatego wykrycie nieprawidłowości i podjęcie leczenia wpływa na poprawę samopoczucia, a przede wszystkim zapobiega groźnym powikłaniom.
CRP i OB
Wskaźniki stanu zapalnego w organizmie. Podwyższony poziom CRP (C-reactive protein) i/lub OB (Odczyn Biernackiego) we krwi może wskazywać na obecność infekcji (np. zakażenia bakteryjnego), chorób przewlekłych, reumatycznych, czy nowotworowych. Znaczące przekroczenie normy jest zawsze wskazaniem do dalszej diagnostyki.
Badania moczu
Regularne badanie ogólne moczu umożliwia wykrywanie infekcji pęcherza moczowego, chorób nerek, cukrzycy, a czasami również nowotworów układu moczowego. Wykrycie nieprawidłowości, takich jak m.in. krew czy cukier w moczu stanowi wskazanie do dalszej diagnostyki. W przypadku infekcji bakteryjnej zwykle zalecana jest antybiotykoterapia. Wyniki badań powinny być zawsze oceniane przez lekarza. Serwisy medyczne, takie jak receptomat.pl zapewniają konsultacje lekarskie we wszystkie dni tygodnia, również w niedziele i święta. Pacjenci mają możliwość przesłania pliku z wynikami badań. Jeśli istnieją wskazania, lekarz może wystawić e-receptę na niezbędny lek lub e-skierowanie na dalsze badania diagnostyczne.
Krew utajona w kale
Badanie na obecność krwi utajonej w kale pozwala wykryć niewidoczne gołym okiem ślady krwi w stolcu. Jest to ważne badanie diagnostyczne, szczególnie u osób w podeszłym wieku, które może pomóc we wczesnym wykryciu chorób przewodu pokarmowego, takich jak wrzody, polipy a nawet rak jelita grubego.
Badanie PSA całkowity
Badanie krwi zalecane wyłącznie mężczyznom. Pozwala na oznaczenie stężenia enzymu produkowanego przez gruczoł krokowy. Poziom antygenu swoistego dla prostaty - PSA (z ang. prostate-specific antigen) wzrasta wraz z wiekiem, jednak bardzo wysokie stężenie może wskazywać na poważne problemy np. raka prostaty.
Znaczenie badań profilaktycznych u seniorów
Badania profilaktyczne u seniorów odgrywają istotną rolę w ochronie zdrowia, zapobieganiu rozwojowi poważnych schorzeń, poprawie funkcjonowania i komfortu u osób w podeszłym wieku. Jesień życia, a szczególnie późna starość, cechuje się znacznie większą podatnością na choroby i zapadalnością na schorzenia związane z naturalnym zużyciem organizmu. Regularne badania krwi i moczu są niezbędnym elementem dbania o zdrowie, ponieważ umożliwiają wczesne wykrycie wielu przypadłości i podjęcie odpowiednich terapii leczniczych. Dzięki temu możliwe jest uniknięcie, lub opóźnienie, dalszego rozwoju dolegliwości i wystąpienia poważnych powikłań, które mogłyby wpłynąć na codzienne funkcjonowanie i pogorszenie jakości życia oraz stanowić dla niego bezpośrednie zagrożenie.
Wiek podeszły i wiek starczy. Granice starości a różnice w wynikach badań laboratoryjnych
Proces starzenia się organizmu (a szczególnie jego przebieg i czas) jest uwarunkowany wieloma czynnikami, takimi jak genetyka, styl życia, środowisko, czy występowanie chorób przewlekłych. Odbiór starości jest zawsze kwestią subiektywną, zależną od wieku i sprawności. Jednak Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) dzieli starzenie się na trzy główne etapy: wiek podeszły (tzw. przejściowy) od 60. do 74. r.ż., wiek starczy (tzw. późna starość) od 75. do 89. r.ż. oraz wiek sędziwy (tzw. długowieczność) powyżej 90. r.ż. Wszystkie etapy mają specyficzne cechy i wiążą się z określonymi dolegliwościami. Wraz z wiekiem następuje wyraźny spadek sprawności fizycznej i poznawczej, zwiększa się podatność na choroby przewlekłe, zmieniają się również wartości niektórych parametrów oznaczanych w czasie badań, co należy uwzględniać przy ich interpretacji. U seniorów występuje zwykle wyższy poziom kreatyniny, wskazujący na pogorszenie funkcji nerek, podwyższenie poziomu fosfatazy alkalicznej i markerów zapalnych (CRP, OB), czy obniżony poziom hemoglobiny i czerwonych krwinek, który jest sygnałem świadczącym o niedokrwistości. Należy pamiętać, że chociaż anemia jest przypadłością, która stosunkowo często występuje u osób starszych, nigdy nie powinna być traktowana jako zjawisko fizjologiczne i zawsze wymaga dalszej diagnostyki.
Niepokojące objawy u seniora. Kiedy konieczna jest konsultacja z lekarzem?
Chociaż regularne badania profilaktyczne u seniorów umożliwiają wykrycie wielu chorób, prawidłowe wyniki nie są gwarancją zdrowia (np. wartość OB powyżej 100 mm/h zawsze świadczy o poważnym problemie zdrowotnym, np. nowotworze, ale wartość poniżej 10 mm/h nie pozwala go wykluczyć). Dlatego wyniki badań zawsze powinien zinterpretować lekarz, uwzględniając stan kliniczny pacjenta i informacje pochodzące z wywiadu medycznego. Niektóre serwisy medyczne, np. receptomat.pl zapewniają pacjentom dostęp do konsultacji z lekarzem przez 24 godziny na dobę, 7 dni w tygodniu.
Dodatkowo konieczna jest pilna konsultacja z lekarzem, jeśli u seniorów występują niepokojące objawy, takie jak m.in. nagły spadek masy ciała (może wskazywać na choroby nowotworowe!), zbyt częste lub zbyt rzadkie oddawanie moczu, ból lub krew przy oddawaniu moczu, bóle i zawroty głowy, trudności w oddychaniu, ból w klatce piersiowej (problemy z oddychaniem, szczególnie połączone z bólem w klatce piersiowej wymagają natychmiastowej interwencji medycznej!).
Źródła
Świderska M., Obawy związane ze starością, 2015
Hyla-Klekot L., Kokot F., Kokot S., Badania laboratoryjne, 2011
Lesley McCormick, David J Stott, Anaemia in elderly patients, 2007
S. Dzankic, D. Pastor, C. Gonzalez, J. M. Leung, The prevalence and predictive value of abnormal preoperative laboratory tests in elderly surgical patients, 2001
Krzysztof Lewandowski, Adam Wyszomirski, Łukasz Wierucki, Bogdan Solnica, Tomasz Zdrojewski, Badanie morfologiczne krwi u osób w wieku podeszłym a wybrane parametry biochemiczne związane ze stanem zapalnym. Wyniki badania PolSenior2, 2022
