UB na straży ustroju
Od 23 stycznia 1945 r., czyli kilka dni po zakończeniu okupacji niemieckiej, na czele Wojewódzkiego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego (WUBP) stanął bezwzględny i okrutny aparatczyk Mieczysław Moczar. W latach 1945–1956 WUBP wykrył i zlikwidował w Łodzi i województwie kilkaset organizacji konspiracyjnych, w których – jak obliczano – zaangażowanych było ok. 20 tys. osób. Organizacje te często nie miały skrystalizowanego oblicza politycznego ani nadrzędnego kierownictwa, wzorowały się na Armii Krajowej i harcerstwie z czasów wojny, wszystkie natomiast cechowała wrogość do ZSRR i „władzy ludowej”. Z reguły były to organizacje niewielkie, kilkunastoosobowe, a ich działalność ograniczała się do tajnych zbiórek, kolportażu ulotek, zbierania informacji oraz małego sabotażu. Były wśród nich m.in. Polska Organizacja Bojowa, Młodzieżowa Organizacja AK, Młoda Gwardia, Związek Białej Tarczy i Tajny Związek Młodych Orląt. Terror na początku lat 50. położył kres niemal wszystkim grupom oporu.
Zbrojne podziemie
W związku z rozwiązaniem AK przez gen. Leopolda Okulickiego, w styczniu 1945 r. komendant Okręgu AK Łódź płk M. Stempkowski zwolnił swoich podkomendnych ze złożonej przysięgi. Powrót do normalności w obliczu represji okazał się jednak utrudniony. Już w marcu rozpoczęły się aresztowania byłych akowców. W tej sytuacji część żołnierzy zdecydowała się przejść ponownie do konspiracji. Opierając się na kadrach rozwiązanego okręgu, powołano Inspektorat AK Okręgu Łódź, na czele którego stanął mjr Adam Trybus. Z chwilą powstania Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej podjął on jednak decyzję o wyjściu z konspiracji i likwidacji oddziałów. Do października zgłosiło się do niej 1369 osób, z czego 505 z Łodzi.
