Na porządku dziennym były łapanki, aresztowania, egzekucje. Część łódzkich Żydów opuściła miasto – w pierwszych miesiącach wojny wyjechało ok. 70 tys. osób. Niektórym udało się zbiec do krajów neutralnych, inni trafili do ZSRR lub osiedlili się na terenie Generalnego Gubernatorstwa.
Sytuacja łódzkich Żydów
Utworzony 25 października 1939 r. Okręg Rzeszy Poznań (Reichsgau Posen), po włączeniu do niego Łodzi wraz ze środkową częścią województwa łódzkiego, przemianowano 29 stycznia 1940 r. na Okręg Rzeszy Kraj Warty (Reichsgau Wartheland). Zamieszkiwało go 348,5 tys. Żydów, z czego ponad 200 tys. w Łodzi. Rozwiązanie tzw. problemu żydowskiego było jednym z głównych celów machiny nazistowskiej. Pogłoski o utworzeniu w Łodzi getta pojawiły się już pod koniec września 1939 r., ponieważ plan deportacji tak dużej populacji z miasta był praktycznie niewykonalny. Okólnik prezesa rejencji kaliskiej z 10 grudnia 1939 r. sygnalizował potrzebę utworzenia getta w północnej części Łodzi. Zarządzenie prezydenta policji Johanna Schafera o utworzeniu w Łodzi wydzielonej dzielnicy dla Żydów ukazało się w „Lodscher Zeitung”. Wyznaczało ono orientacyjne granice getta oraz plan przesiedlenia poszczególnymi dzielnicami.
Powstanie Litzmannstadt Ghetto
Getto utworzone zostało w najbardziej zaniedbanej, północnej części Łodzi – na Bałutach i Starym Mieście – na obszarze 4,13 kmkw. W chwili utworzenia dzielnicy żydowskiej jej granice przebiegały wzdłuż ulic: Żurawiej – Wspólnej – Stefana – Okopowej – Czarnieckiego – Sukienniczej – Marysińskiej – Inflanckiej, a dalej Bracką – Przemysłową – Środkową – Brzezińską – Oblęgorską – Chłodną – Smugową – Nad Łódką – Stodolnianą – Podrzeczną – Drewnowską – Majową – Wrześnieńską – Urzędniczą – do Zgierskiej i Goplańskiej.
Domy przylegające do getta wyburzono, tworząc strefę ochronną. Bałuty nie były skanalizowane, więc nie istniała możliwość wyjścia pod ziemią. W naturalny sposób Litzmannstadt Ghetto było lepiej strzeżone i bardziej szczelne niż getta stworzone przez Niemców w innych miastach. Z obszaru getta zostały wyłączone arterie komunikacyjne biegnące ulicami Nowomiejską, Zgierską i Limanowskiego. W ten sposób getto zostało podzielone na trzy części. Początkowo ruch między nimi odbywał się przez specjalnie zbudowane bramy, otwierane o określonych godzinach, jednak rozwiązanie to utrudniało komunikację.
Zamknięcie na lata
Po wysiedleniach Żydów z innych części Łodzi, które rozpoczęły się już zimą 1940 r., oraz przymusowej przeprowadzce do zamkniętej dzielnicy przydzielano im lokum, wydawano nowe dokumenty tożsamości oraz specjalne kartki żywnościowe dla pracujących w resortach produkcyjnych. Z telefonu i kontaktów zewnętrznych mogli korzystać jedynie urzędnicy administracji w celach służbowych. Ostateczne odizolowanie getta od reszty miasta nastąpiło 30 kwietnia 1940 r. Wokół strzeżonego przez wartowników terenu i wydzielonych arterii komunikacyjnych pojawiły się zapory i zasieki z drutu kolczastego.
13 lipca 1940 r. określono zasady ruchu pocztowego między gettem a światem zewnętrznym. Wolno było korzystać jedynie z kart pocztowych w celach osobistych i wyłącznie w języku niemieckim. Kontakty z miastem utrudniał fakt, że w Łodzi mieszkała ponad 70-tysięczna mniejszość niemiecka, lojalna wobec nowych władz. Latem 1940 r. zbudowano nad ul. Zgierską drewniane mosty dla pieszych w rejonie ulic Lutomierskiej, Podgórnej i Limanowskiego (przy Masarskiej). Rok później, w maju 1941 r., decyzją władz oderwano od getta obszar zamknięty w trójkącie ulic Drewnowskiej, Majowej i Jeneralskiej. Zachodnia granica dzielnicy żydowskiej uległa przesunięciu, a jej powierzchnia zmniejszyła się do 3,82 kmkw. Według danych z kwietnia 1940 r. w Litzmannstadt Ghetto zamknięto ponad 160 tys. Żydów, w tym ok. 154 tys. z Łodzi oraz kilka tysięcy z terenu Kraju Warty.
