Życie kulturalne, oświatowe i naukowe w Łodzi opierało się na społecznej inicjatywie, głównie postępowej inteligencji, która w walce o kulturę polską napotykała opory ze strony zaborców i uprzywilejowanej burżuazji niemieckiej. Droga do utworzenia w Łodzi pierwszego zalegalizowanego towarzystwa śpiewaczego miała szczególne znaczenie, a wiodła przez działające potajemnie polskie chóry.
Około 1890 r. grono amatorów śpiewu chóralnego zorganizowało stowarzyszenie na wzór warszawskiej „Lutni”. Założycielami byli m.in. znany fotograf Bronisław Wilkoszewski, literat Stefan Krzyszkowski czy księgarz Gustaw Gebethner. Kiedy w 1892 r. zarejestrowano łódzką „Lutnię”, należało do niej 40 osób. Dyrektorami chóru byli Stanisław Niedzielski, Alojzy Dworzaczek, a potem Kazimierz Danysz. Już we wrześniu 1892 r. w sali Teatru Thalia odbył się pierwszy koncert na rzecz ochronki dla dzieci.
W 1894 r. „Lutnia” miała siedzibę w sali resursy w Grand Hotelu, pięć lat później wynajęto budynek w oficynie przy ul. Piotrkowskiej 108. Na parterze urządzono salę na 200 osób, czytelnię i bilard, na piętrze była sala koncertowo-balowa z balkonem dla orkiestry. W 1894 r. zawiązano Towarzystwo Śpiewacze im. S. Moniuszki przy ul. Ogrodowej 34, od 1900 r. przy ul. Piotrkowskiej 91 śpiewał chór „Lira”, a w 1905 r. powstał kolejny – „Harmonia”. Łódzkie chóry były wówczas ważnym nośnikiem polskiej kultury.
