Intelligenzaktion
Już na początku wojny Niemcy przystąpili do likwidacji polskich elit Łodzi w ramach tzw. Intelligenzaktion. Pierwszych 50 osób przewieziono do więzienia policyjnego w Radogoszczu 9 listopada 1939 roku. Miejscem masowych egzekucji był Las Łagiewnicki, gdzie już 11 listopada rozstrzelano kilkaset osób. Przeprowadzano je potem również w lasach lućmierskich. Dokładne miejsca pochówku wielu zasłużonych dla Łodzi osobistości nie są znane do dziś, np. Aleksego Rżewskiego – pierwszego prezydenta Łodzi w odrodzonej II RP. W wyniku Intelligenzaktion rozstrzelani zostali także m.in. przedwojenny komisarz rządowy miasta, Wacław Wojewódzki, wydawca i redaktor „Kuriera Łódzkiego” Jan Stypułkowski czy plastyk Karol Hiller. Prawdopodobnie zwłoki niektórych pomordowanych przez Niemców przedstawicieli łódzkiej inteligencji oraz liderów różnych środowisk odkryto w ostatnich latach w zbiorowych mogiłach na Brusie.
Zburzenie pomnika Kościuszki
11 listopada 1939 roku Niemcy wyburzyli pomnik Tadeusza Kościuszki na pl. Wolności – jeden z narodowych symboli walki o niepodległość. Tego samego dnia podpalili także cztery duże, łódzkie synagogi, o czym napiszemy w kolejnym odcinku. Prezes ówczesnej rejencji kaliskiej Friedrich Übelör w przemówieniu wygłoszonym 11 listopada 1939 roku w auli łódzkiego gimnazjum niemieckiego zapowiedział politykę terroru wobec polskich mieszkańców miasta. Mieli oni faktycznie posiadać status niewolniczej siły roboczej. Obwieścił również zebranym o zburzeniu pomnika Tadeusza Kościuszki. Miała to być swoista „kara” wymierzona Polakom.
Dzień wcześniej na pl. Wolności spędzono Żydów, którzy wywiercili w cokole otwory potrzebne do wysadzenia pomnika w powietrze. Po detonacji kazano im rozbijać młotami postument, a wszystkie te prace hitlerowcy dokumentowali na fotografiach, które trafiły do powszechnego obiegu. Chciano w ten sposób przerzucić rzekomą winę za niszczenie polskich symboli narodowych na społeczność żydowską.
Germanizacja Łodzi
Językiem urzędowym w mieście stał się niemiecki. Zmieniono kolejne nazwy ulic, placów i miejsc publicznych. Masowo przesiedlano do Łodzi Niemców z krajów bałtyckich i kresów polskich zajętych przez ZSRR. W mieście działała tylko jedna partia polityczna – NSDAP, licząca 4000 członków. Politykę narodowościową III Rzeszy na terenie Łodzi realizowały przede wszystkim tajna policja państwowa (Gestapo), służba bezpieczeństwa (SD) oraz policja kryminalna (Kripo).
Najważniejszym celem była eksterminacja polskich elit politycznych i kulturalnych oraz duchowieństwa. Zamknięto także polskie szkoły, a nauczanie przyjęło formy konspiracyjne. Polacy nie mogli posiadać radioodbiorników, a także sprzętu fotograficznego i sportowego. Nie mogli również korzystać z parków, sal gimnastycznych i stadionów. Masowo zamykano w Łodzi zakłady przemysłowe. W 1938 roku było ich ponad 2500, a w 1943 roku tylko 434. Zakazano także działalności większości polskich sklepów i firm rzemieślniczych – ich liczba zmalała z 25 tys. w 1939 roki do ok. 3 tys. w 1943 roku.
