Historia Łodzi. Polityczny chaos i prezydencka karuzela sprzed 100 lat

Lata międzywojenne przyniosły odrodzonej II RP powiew demokracji, ale jednocześnie spory polityczny chaos, który wraz z zawirowaniami gospodarczymi i kolejnymi kryzysami ekonomicznymi rzutował na funkcjonowanie i rozwój przemysłowej aglomeracji.

ulica
Ul. Piotrkowska na zdjęciu z lat 30. XX w.
5 zdjęć
ulica
mężczyzna
mężczyzna
budynek
ZOBACZ
ZDJĘCIA (5)

Przypomnijmy, że po śmierci prezydenta Łodzi Mariana Cynarskiego, zamordowanego przez zdesperowanego bezrobotnego w bramie swojego domu przy ul. św. Andrzeja w 1927 r., funkcję kierowniczą miasta objął Bronisław Ziemięcki i sprawował ją aż do 1933 r.

Samorządowy pat

W myśl obowiązujących przepisów kadencja Rady Miejskiej miała trwać trzy lata. Tymczasem kolejne wybory odłożono na czas nieokreślony. W prasie zaczęły pojawiać się informacje o ustanowieniu w samorządzie łódzkim zarządów komisarycznych. Sama rada, zaniepokojona decyzją, uchwaliła pod koniec listopada 1930 r. wniosek o samorozwiązaniu, ale MSW nie uznało tej decyzji. W roku 1933 r. minister spraw wewnętrznych RP odwołał jednak prezydenta Ziemięckiego wraz z całym zarządem za złą gospodarkę finansową.

Przez niemal rok władzę w Łodzi sprawował komisarz rządowy, którym ustanowiono dawnego wiceprezydenta – inż. Wacława Wojewódzkiego. Wybory udało się przeprowadzić dopiero 27 maja 1934 r., a triumfował w nich Obóz Narodowy, który zdobył 39 z 72 mandatów w Radzie Miejskiej. Prorządowe ugrupowanie Blok Wyborczy Pracy dla Samorządu uzyskało 10 mandatów, a socjaliści zdobyli jedynie siedem mandatów. Stanowisko komisarza rządowego miasta zdołał zachować Wacław Maksymilian Józef Wojewódzki.

Sztafeta komisarzy

Miejsce Wojewódzkiego zajął niebawem Wacław Głazek, piastujący urząd komisarza rządowego niespełna rok, od 10 lipca 1935 r. do 23 czerwca 1936 r. Syn Ewy, hrabianki Tarło, nie orientował się w specyfice miasta i odszedł na stanowisko dyrektora PKP w Wilnie. Wybrana w maju 1934 r. Rada Miejska w niezmienionej formie przetrwała jedynie dwa lata, bowiem 27 września 1936 r. rozpisano nowe wybory samorządowe. Dobrze przygotowały się do nich partie i ugrupowania lewicowe, co pozwoliło na zdobycie ponownej przewagi przez PPS. Wygrali socjaliści zblokowani z klasowymi związkami zawodowymi – 34 mandaty, narodowcy zyskali 27 mandatów. Rząd dwukrotnie odmówił zatwierdzenia Zarządu Miejskiego na czele z Norbertem Barlickim jako prezydentem. 

Kolejnym komisarzem został Mikołaj Godlewski, który ukończył wydział prawa na uniwersytecie w Petersburgu i walczył z bolszewikami w 1920 r. W latach 20. XX w. piastował stanowisko starosty w Mławie, a potem w Płocku. W 1932 r. był naczelnikiem w urzędzie wojewódzkim na Wołyniu, a w latach 1932–1935 wojewodą wołyńskim. Po przyjeździe do Łodzi został najpierw wicewojewodą łódzkim, a później wiceprezydentem miasta. 

Miasto bez włodarza

Magistrat, a od 1933 r. Zarząd Miejski, składał się z wybieranego przez Radę Miejską prezydenta, dwóch, a następnie trzech wiceprezydentów oraz ośmiu ławników. W ówczesnym ratuszu funkcjonowały wówczas działy: prezydialny, podatkowy, finansowy, oświaty i kultury, opieki społecznej, budowlany, zdrowia publicznego, gospodarczy, statystyczny, kanalizacji i wodociągów, przedsiębiorstw miejskich oraz plantacji miejskich. 

W praktyce jednak Łódź przez pięć ważnych lat nie miała swojego prezydenta. Ostatnie wybory przed wojną odbyły się w 1938 r. i przyniosły sukces socjalistom oraz Stronnictwu Demokratycznemu, które razem zdobyły 33 mandaty. Ostatnim prezydentem z wyboru został Jan Kwapiński z PPS-u, który piastował urząd od marca 1939 r., aż do zajęcia Łodzi przez Niemców we wrześniu 1939 r. Był więziony przez NKWD i zesłany na Syberię. W latach 1940–1941 pełnił funkcję ministra, a w latach 1942–1947 – wicepremiera rządu RP na uchodźstwie. Był jednym z przywódców PPS-u na emigracji. 

Magistrat Łodzi miał siedzibę na pl. Wolności, natomiast Rada Miejska obradowała w gmachu przy ul. Pomorskiej 16, zajmując piętro w gmachu gimnazjum. W latach 30. Urząd Wojewódzki został ulokowany w pałacu Poznańskich. 

ZOBACZ TAKŻE