Historia Łodzi. Z miasta fabrycznego w ośrodek administracyjny, oświatowy i kulturalny

W odrodzonej Rzeczpospolitej Łódź miała się przekształcić z miasta fabrycznego w centrum administracyjne, oświatowe i kulturalne. I tak się stało. Po raz kolejny Łódź podnosiła się z upadku jako centrum włókiennictwa i drugie co do wielkości miasto w Polsce z liczbą ok. 600 tys. mieszkańców w 1930 r.

Przemysłowy pejzaż z lat. 20. XX w.
5 zdjęć
ZOBACZ
ZDJĘCIA (5)

Na skutek spóźnionych inkorporacji i niekontrolowanego rozwoju miasto miało chaotyczną zabudowę, brakowało podstawowej infrastruktury, zwłaszcza wodociągów i kanalizacji, których budowę rozpoczęto w połowie lat 20. XX w. Przed nowymi władzami stanął problem przeprowadzenia wielu reform i odrobienia zaległości. Zapóźnienia w sferze oświaty udało się częściowo odrobić pod rządami Aleksego Rżewskiego. 

Wybory, wybory…

Pierwsza Rada Miejska z 1919 r. funkcjonowała do 13 maja 1923 r., kiedy to rozpisano kolejne wybory. Do walki stanęło 16 ugrupowań, w tym osiem żydowskich, sześć polskich i dwa niemieckie. Głosowało 2/3 uprawnionych, a najwięcej głosów otrzymał blok Narodowej Demokracji i Chrześcijańskiej Demokracji, który startował pod wspólną nazwą Chrześcijańskiej Jedności Narodowej (24 radnych). Na drugiej pozycji uplasowała się Narodowa Partia Robotnicza (20 radnych), potem PPS (9). Do Rady Miejskiej swoich pięciu kandydatów udało się wprowadzić Niemieckiej Partii Pracy. Dwie zwycięskie partie zawarły porozumienie i wyznaczyły swoich przedstawicieli na przewodniczącego Rady Miejskiej oraz prezydenta Łodzi. Pierwsze stanowisko objął Bolesław Michna, drugie – Marian Cynarski (ur. w Warszawie 21 kwietnia 1880 r.), sędzia Sądu Okręgowego w Łodzi i polityk obozu narodowego.

Zabójstwo prezydenta

Za czasów rządów Mariana Cynarskiego otwarto w Łodzi m.in. Miejski Kinematograf Oświatowy przy Wodnym Rynku i Miejską Galerię Sztuki w parku Sienkiewicza. Rozpoczęto wtedy także budowę parku Ludowego na Zdrowiu, a miasto przejęło szpital przy ul. Drewnowskiej 75 oraz Dom Starców przy ul. Narutowicza, natomiast pogotowie ratunkowe wyposażono w samochodowe karetki. Prezydent zainicjował wręczanie Nagrody Literackiej Miasta Łodzi, a ponadto zasiadł w zarządach wielu towarzystw naukowych i społecznych, wykładał prawo, historię, logikę w łódzkim gimnazjum żeńskim. Zginął 14 kwietnia 1927 r. ugodzony nożem przez bezrobotnego brukarza na schodach kamienicy przy ul. Andrzeja 4, gdzie mieszkał. 

Kolejne wybory samorządowe miały się odbyć latem 1926 r., ale w wyniku przewrotu majowego zwlekano z decyzją ponad rok. Do urn łodzianie poszli 8 października 1927 r., a frekwencja znów była wysoka – 76,9%. Sukces odniosła partia PPS (46,7% poparcia). Wybory przyniosły porażkę centroprawicowych. Drugie miejsce zajął blok niemieckich socjalistów, a trzecie – chadecja. Rada Miejska pierwsze posiedzenie odbyła 24 listopada 1927 r. Prezesem Rady Miejskiej został Jan Holcgreber, a prezydentem – Bolesław Ziemięcki, absolwent Politechniki Lwowskiej i moskiewskiej Wyższej Szkoły Technicznej. 

Najdłuższa kadencja 

Bolesław Ziemięcki, związany z PPS-em i POW-em, były minister pracy i opieki społecznej, startował do Rady Miejskiej Łodzi z ramienia PPS-u i po wygranej przez tę partię wybrany został na prezydenta. Za jego kadencji wybudowano w Łodzi kilka kolejnych szkół, uruchomiono filię Wolnej Wszechnicy Polskiej, zaczęto budowę osiedla robotniczego i parku na Zdrowiu, wyasfaltowano ul. Piotrkowską i pl. Wolności. Oświetlono większość łódzkich ulic, położono 12 km szyn tramwajowych i zbudowano 50 km dróg. W 1930 r. na pl. Wolności pojawił się pomnik Tadeusza Kościuszki. 

W myśl ustawy Rada Miejska miała być wybierana na trzyletnią kadencję, ale kolejne wybory odłożono na czas nieokreślony i pojawiły się informacje o ustanowieniu w Łodzi rządów komisarycznych. Sama rada, zaniepokojona decyzją, uchwaliła pod koniec listopada 1930 r. wniosek o samorozwiązaniu, ale MSW nie zaakceptowało tej decyzji. Jednak w 1933 r. minister spraw wewnętrznych RP odwołał prezydenta wraz z całym zarządem za złą gospodarkę finansową. Z uwagi na długą kadencję Rady Miejskiej – od 1927 do 1933 r. – Bolesław Ziemięcki był najdłużej urzędującym prezydentem Łodzi w czasach II RP.

ZOBACZ TAKŻE