Fenomen popularności wojenno-szpiegowskiego serialu opiera się na dobrym scenariuszu, sprawnej realizacji reżyserskiej, świetnej muzyce i montażowi, a także dobrze zagranych, wyrazistych postaciach, zwłaszcza pary antagonistów – kapitana Hansa Klossa (agent J-23) i gestapowca Hermana Brunnera. Bardzo wyraźne są łódzkie wątki tej produkcji. Po pierwsze, powstała ona w Wytwórni Filmów Fabularnych w Łodzi, po drugie – główną rolę zagrał łodzianin, Stanisław Mikulski, a po trzecie – sporo zdjęć nakręcono w plenerach oraz zabytkowych budynkach w naszym mieście.
Postawili na serial
Od stycznia 1965 do lutego 1967 r. Telewizja Polska emitowała na żywo serię 14 sensacyjnych spektakli Teatru Telewizji z cyklu „Stawka większa niż życie”, a na fali rosnącej popularności postanowiono stworzyć wysokobudżetowy serial telewizyjny. Scenariusz napisali Andrzej Szypulski i Zbigniew Safjan, którzy występowali pod wspólnym pseudonimem Andrzej Zbych. Reżyserią zajęli się Janusz Morgenstern oraz Andrzej Konic (każdy po dziewięć odcinków), zdjęcia robił Antoni Wójtowicz, a świetny motyw muzyczny skomponował Jerzy „Duduś” Matuszkiewicz.
Serial wyprodukowany przez Zespół Filmowy „Syrena” nakręcono w WFF-ie w Łodzi w latach 1967–1968, w rekordowym czasie 19 miesięcy. Wykorzystano ok. 30 tys. m taśmy filmowej, co wystarczyłoby na 12 filmów fabularnych. W serialu zagrało prawie 700 aktorów, głównie z Łodzi, Krakowa i Wrocławia, w tym cała plejada ówczesnych gwiazd, a zdjęcia kręcone były w kilkunastu miastach Polski (najwięcej plenerów w Łodzi). Ciekawostką jest fakt, że początkowo rolę Hansa Klossa miał zagrać łódzki aktor, Andrzej May, ale finalnie obsadzono w niej Stanisława Mikulskiego. Osiemnastoodcinkowy serial wyświetlano w TVP co tydzień – od 10 października 1968 r. do 6 lutego 1969 r.
Rola życia
Aktor teatralny i filmowy, prezenter telewizyjny i działacz kultury – Stanisław Mikulski – urodził się 1 maja 1929 r. w Łodzi. Jego rodzice byli tkaczami w łódzkich fabrykach, dzieciństwo spędził na Bałutach, a po wojnie rodzina zamieszkała w Śródmieściu. W 1950 r. Staś zdał maturę w VIII LO w Łodzi, a w 1953 r. w Krakowie zaliczył eksternistyczny egzamin aktorski. Potem występował w teatrze w Lublinie i na stołecznych scenach. Pierwszą znaczącą kreację filmową stworzył w filmie „Kanał” u Andrzeja Wajdy, ale największą popularność zdobył dzięki roli Hansa Klossa. Mimo występów w teatrach i kilkudziesięciu ról filmowych i telewizyjnych postać polskiego agenta J-23 w niemieckim mundurze pozostała przez lata jego wizytówką. W latach 90. prowadził m.in. teleturnieje, a potem program „Supergliny”. Jako prezenter występował na festiwalach piosenki w Zielonej Górze i w Kołobrzegu. Zmarł w wyniku choroby nowotworowej 27 listopada 2014 r. w Warszawie i został pochowany w Alei Zasłużonych na Powązkach.
Zagrały łódzkie plenery
Akcję „Stawki większej niż życie” zna chyba telewidz w każdym wieku. Opowieść o przygodach Hansa Klossa to obok „Czerech pancernych i psa” najbardziej znany polski serial, który był emitowany w krajach sąsiednich. Ukazała się również wersja powieściowa, a także popularny komiks. Inne opracowania dotyczą np. samej produkcji, jak choćby „Stawkowy przewodnik filmowy” opisujący dokładnie miejsca realizacji zdjęć w Łodzi, we Wrocławiu, w Trójmieście, Olsztynie, Płocku, Warszawie czy Krakowie. Łódzkich plenerów w serialu było jednak najwięcej, bo ok. 40, a najbardziej znane to pałac Poznańskiego (berlińska siedziba Abwehry w odcinku „Zbrodnia”), kawiarnia „Honoratka” (odcinek „Ostatnia szansa”), pałac Scheiblera (stambulski klub nocny w odcinku „Cafe Rose”), a katakumby przy ul. Abramowskiego tworzyły scenerię tureckiego bazaru.
„Jestem mile zaskoczony, że po kilkudziesięciu latach od zakończenia zdjęć do »Stawki większej niż życie« liczne grono miłośników polskiego kina odwiedza filmowe zakątki. Mam nadzieję, że niniejszy przewodnik ubarwi Państwa pobyt w serialowych plenerach i obiektach” – napisał we wstępie Stanisław Mikulski.
Próba wskrzeszenia
Próbę wskrzeszenia „Stawki” podjął 10 lat temu reżyser Patryk Vega obrazem „Stawka większa niż śmierć”, opartym na scenariuszu łódzkiego twórcy Władysława Pasikowskiego. Produkcja nawiązująca do tamtej historii pozwoliła raz jeszcze wystąpić na planie filmowym sędziwym wówczas aktorom: Stanisławowi Mikulskiemu i Emilowi Karewiczowi. Serialowy Brunner zmarł w 2020 r. wieku 97 lat. Stara „Stawka”, ta sprzed półwiecza, nadal jest grze – krąży po telewizyjnych stacjach i wciąż ma powodzenie – podobnie jak obiegowe porzekadła: „J-23 znów nadaje” lub „Kloss wiecznie żywy”!
