Dynamika rozwoju miasta była duża, a zmiany demograficzne dokonywały się bardzo szybko. Na starcie Łodzi przemysłowej w latach 20. XIX w. mieszkało tu 800 osób, a maksymalny pułap ok. 1840 r. wyniósł 20 tys. ludzi. W kontekście wielokulturowości warto wspomnieć, że do 1823 r. nie mieszkał tutaj żaden cudzoziemiec. Można powiedzieć, że w początkowej fazie fabrycznej ludność Łodzi była rdzennie polska.
Nadciągają osadnicy
Sytuację zmienił fakt przyciągnięcia do miasta fabrycznego rękodzielników i fachowców z branży włókienniczej, głównie z Niemiec, Wielkopolski i Śląska. W połowie lat 40 XIX w. Polacy stanowili 51%, Niemcy ok. 38%, a Żydzi ok. 10% populacji. W kolejnych latach notowany jest stały wzrost liczby ludności – średnio co 10 lat miasto podwajało liczbę mieszkańców. W większości łodzianie zatrudnieni byli w przemyśle włókienniczym, spora część zajmowała się rzemiosłem i handlem, a niewielu już rolnictwem.
Był nawet taki moment przed 1850 r., gdy Niemcy stanowili większość, bo ok. 60–70% populacji Łodzi. Od połowy XIX w. odsetek ludności niemieckiej się zmniejszał z powodu zwiększonego napływu do miasta Polaków z terenów wiejskich i Żydów. Dodać trzeba, że część Niemców ustawicznie się polonizowała. W latach 1851–1853, po zniesieniu granicy celnej z Rosją, ponownie przyjeżdżali do Łodzi tkacze, sukiennicy, farbiarze z Prus, Austrii, Saksonii i Czech oraz Polacy z zaboru pruskiego. Według sprawozdania prezydenta F. Traegera z 1860 r. corocznie przybywało do Łodzi w celach zarobkowych ok. 3000 osób z Królestwa Polskiego i z zagranicy. Duża była rotacja ludności Łodzi – jedni wyjeżdżali w czasie kryzysów, a inni ściągali do miasta w poszukiwaniu lepszego życia.
