Halina Szwarc-Kłąb – wybitna agentka wywiadu z Bałut. Poznaj jej historię

Jako 16-latka zgłosiła się na ochotniczkę do konspiracji Związku Walki Zbrojnej Okręgu Łódzkiego, choć skrycie marzyła o tym, aby zostać pianistką. Czym jeszcze może zaimponować nam łódzka Mata Hari?

fot. archiwum
4 zdjęcia
fot. archiwum
fot. archiwum
fot. ŁÓDŹ.PL
ZOBACZ
ZDJĘCIA (4)

Urodziła się w Łodzi 5 maja 1923 r., mieszkała na łódzkich Bałutach w kamienicy przy ul. Dworskiej (obecnie ul. Organizacji WiN 10). Jej ojciec, Wincenty Kłąb po przybyciu do Łodzi uczył się krawiectwa, ale potem prowadził firmę budowlaną. Zakonspirowana nastoletnia Halinka, aby odciąć się od środowiska łódzkiego, wyjechała do Kalisza, gdzie podjęła naukę w niemieckim gimnazjum i w lutym 1942 r. zdała maturę z wyróżnieniem.

Na szpiegowskim szlaku

Pierwsze zadania wywiadowcze (pod pseudonimem Ryszard, a potem Jacek II) realizowała już w Kaliszu, a później w Wiedniu, dokąd wyjechała w listopadzie 1943 r. i pod przykrywką zapisała się na studia medyczne. Pisała raporty o nastrojach w mieście i prowadziła kolportaż materiałów AK w ramach Akcji „N”. Pod nazwiskiem Klomb prowadziła działania wywiadowcze także w Hamburgu, Berlinie i Monachium. Jej raporty przyczyniły się m.in. do zbombardowania przez aliantów celów wojskowych w Hamburgu, za co otrzymała angielski brązowy Krzyż Zasługi z Mieczami. Następnie podjęła pracę w berlińskim Archiwum Medycyny Wojskowej, skąd pozyskiwała materiały, na podstawie których można było wnioskować o rozmieszczeniu oddziałów niemieckich na froncie wschodnim. Prowadziła również akcje dezinformacyjne oraz kolportaż prasy podziemnej na terenie Niemiec.

W jej wspomnieniach, opublikowanych w latach 90. XX w., uderza ogromna zaradność, wyobraźnia i sprawność organizacyjna młodej dziewczyny, która wiele akcji wymyśliła i przeprowadziła samodzielnie. 

Ryzykowny los agenta

W 1944 r., po powrocie do rodzinnej Łodzi, została jednak aresztowana przez Gestapo pod zarzutem działalności konspiracyjnej. W więzieniu dla kobiet przy ul. Gdańskiej była wielokrotnie przesłuchiwana, torturowana i została skazana na śmierć przez rozstrzelanie. Niemcy nie zdążyli wykonać wyroku z uwagi na zbliżający się front wojenny. Dzień przed wkroczeniem wojsk radzieckich do miasta zarządzono ewakuację więzienia i 18 stycznia 1945 r., podczas marszu więźniarek w okolicy Pabianic, Halinie udało się uciec.

Mural na ścianie jej rodzinnego domu w Łodzi przy ul. Organizacji WiN 10

Nadal miała w sobie dużo siły i determinacji, co pozwoliło jej przetrwać kolejne szykany i represje ze strony UB w czasach stalinowskich za swoją AK-owską przeszłość. Pomimo trudności ukończyła w 1948 r. studia medyczne w Poznaniu i rozpoczęła karierę lekarską oraz naukową. Opatrywała rannych podczas wydarzeń poznańskich w 1956 r. Wtedy poznała swojego męża, prawnika Andrzeja Szwarca, z którym miała dwójkę dzieci.

Trudna lekcja życia

W 1963 r. Halina Szwarc-Kłąb przeprowadziła się do Warszawy, gdzie podjęła pracę w Akademii Wychowania Fizycznego i w 1966 r. uzyskała tytuł profesora nauk medycznych w zakresie gerontologii, pełniąc również funkcję prorektora tej uczelni. W Centrum Medycznym Kształcenia Podyplomowego z jej inicjatywy narodziła się idea powołania Uniwersytetu Trzeciego Wieku. Był to pierwszy tego typu uniwersytet w Polsce i jeden z nielicznych w Europie. Obecnie placówka nosi jej imię i działa również w Łodzi. Halina Szwarc-Kłąb została doceniona po latach i w 2000 r. otrzymała Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski.

Wybitna agentka wywiadu strategicznego AK zmarła 28 maja 2002 r. w Warszawie i spoczęła na Powązkach. Na podstawie jej wspomnień przygotowano spektakl Teatru TV pt. „Doktor Halina”. Z inicjatywy mieszkańców na ścianie jej domu w Łodzi przy ul. Organizacji WiN 10 powstał mural z wizerunkiem jednej z bohaterek Polskiego Państwa Podziemnego. Są tam samoloty lecące na Berlin oraz logo Uniwersytetu Trzeciego Wieku – ślady najważniejszych dokonań Haliny Szwarc-Kłąb, którą niebawem upamiętni także specjalna rzeźba przed Muzeum Tradycji Niepodległościowych przy ul. Gdańskiej w Łodzi.

ZOBACZ TAKŻE