Historia Łodzi. Jakie były początki lokalnej prasy? Od Łódzkich Ogłoszeń po Dziennik Łódzki

Próby wydawania polskiego pisma podejmowano w Łodzi już w latach 1860–1862, lecz bez rezultatu. 2 grudnia 1863 r. ukazał się pierwszy numer polsko-niemieckiego periodyku „Łódzkie Ogłoszenia – Lodzer Anzeiger”.

gazeta
Początki łódzkiej prasy
5 zdjęć
gazeta
mężczyzna
mężczyzna
gazeta
ZOBACZ
ZDJĘCIA (5)

Wydawcą tej pierwszej gazety łódzkiej, ukazującej się dwa razy w tygodniu, był litograf Jan Petersilge, a redakcja i ekspedycja mieściły się przy ul. Piotrkowskiej 11. Na czterech stronach małego formatu drukowano rozporządzenia władz i ogłoszenia, a fundusze dostarczali niemieccy kupcy i fabrykanci. Pismo było popierane przez lojalnych przemysłowców łódzkich oraz otaczane opieką władz rosyjskich, które nałożyły przymusową subskrypcję na właścicieli nieruchomości, kupców i przemysłowców.

„Lodzer Zeitung”

W 1865 r. Petersilge zmienił tytuł „Łódzkich Ogłoszeń” na „Lodzer Zeitung – Gazeta Łódzka”, zwiększył częstotliwość, rozszerzył zakres treściowy części niemieckiej o przedruki z gazet warszawskich i felietony przemysłowe. W części polskiej, redagowanej przez nauczyciela Franciszka Rybkę, pojawiły się krótkie artykuły różnej treści. Redakcja „Lodzer Zeitung” kilkakrotnie zmieniała adres. W latach 60. mieściła się przy ul. Konstantynowskiej 5, a od połowy lat 70. przy ul. Piotrkowskiej 18. Pod koniec 1879 r. Petersilge zwrócił się do władz o zgodę na wydawanie gazety sześć razy w tygodniu. Przez trzy miesiące 1881 r. wychodziła „Gazeta Łódzka” jako tygodniowy dodatek do „Lodzer Zeitung”. Redagował ją prawnik Wiktor Piątkowski, a redakcja mieściła się przy ul. Piotrkowskiej 18. W 1881 r. powstała druga gazeta niemiecka – „Lodzer Tageblatt”. Wydawcą był Leopold Zoner, a redakcja mieściła się przy Nowym Rynku.

„Gazeta Łódzka”

Napływ inteligencji polskiej do Łodzi zwiększył zapotrzebowanie na lokalne pismo w języku polskim. Aby pozyskać polskich czytelników, w 1880 r. Petersilge wprowadził w „Lodzer Zeitung” stały dział polski „Kronika”, przekształcony w kwietniu 1881 r. w samodzielny dodatek tygodniowy pt. „Gazeta Łódzka”, redagowany przez W. Piątkowskiego, sędziego śledczego z Łodzi, zawierający m.in. artykuły na temat handlu i przemysłu, utwory beletrystyczne i kronikę lokalną. Obok Piątkowskiego z „Gazetą Łódzką” współpracowali: dr J. Wisłocki, inż. W. Bronikowski, M. Szeliga, J. Zlasnowska czy E. Orzeszkowa. „Gazeta Łódzka” utrzymała się do końca maja 1881 r. Od tej chwili pismo „Lodzer Zeitung” stało się wyłącznie niemieckie, ukazywało się w prawie niezmienionej formie do 1915 r.

„Dziennik Łódzki”

Trzy lata po upadku „Gazety Łódzkiej”, w 1884 r., Łódź uzyskała samodzielny organ prasowy w języku polskim pod nazwą „Dziennik Łódzki”. Inicjatorem i faktycznym kierownikiem pisma przez cały okres jego istnienia (1884–1892) był przybyły z Warszawy adwokat i publicysta Henryk Elzenberg, a jako wydawca figurował inż. Stefan Kossuth. 

Obok Elzenberga i jego żony Jadwigi z pismem współpracował zespół skupiony dawniej wokół „Gazety Łódzkiej”, ale zasilili go także adwokaci Łętowski i Łaganowski, piszący kroniki tygodniowe, reżyser i krytyk teatralny Ł. Kościelecki czy felietonista L. Gajewicz. „Dziennik Łódzki” drukowany był w firmie L. Krukowskiego przy ul. Piotrkowskiej 18.

Po „buncie łódzkim” w 1892 r. dziennik, który zamieszczał artykuły o ruchu robotniczym, został zamknięty na żądanie gubernatora. Po jego upadku Łódź kilka lat nie miała polskiego pisma – korzystano z prasy warszawskiej i miejscowych gazet obcojęzycznych, do których  należały wspomniane już „Lodzer Zeitung”, „Lodzer Tageblatt” (1881–1905) i rosyjski „Łodzinskij Listok” (1894–1914). 

Pod koniec XIX w. nastąpiło pewne złagodzenie sytuacji politycznej w Królestwie Polskim. W połowie 1897 r. władze petersburskie przydzieliły Łodzi oddzielnego cenzora, a łódzka prasa częściowo uniezależniła się od władz warszawskich, co bezpośrednio wiązało się z narodzinami dwóch polskich gazet: „Rozwoju” i „Gońca Łódzkiego”, w ostatnich latach XIX w.

ZOBACZ TAKŻE