– Droga do kariery naukowej w Stanach Zjednoczonych była trudna, ale inspirująca – mówi Patryk Krakowiak, polski badacz, który dziś prowadzi własne badania nad wirusem opryszczki HSV-1 w renomowanym amerykańskim laboratorium. Wszystko zaczęło się od studiów na Politechnice Łódzkiej i stypendium pod patronatem Fulbrighta, które jak sam podkreśla, otworzyło mu drzwi do świata nauki na najwyższym poziomie. W USA, mimo ogromnej konkurencji, szybko się odnalazł. – Kluczem była cierpliwość, otwartość na nowe wyzwania i zaangażowanie – mówi Patryk.
Dziś pracuje w zespole, gdzie badania i pomysły omawiane są co tydzień w duchu współpracy, a dni wypełniają eksperymenty, publikacje i seminaria z naukowcami z całego świata. Za swoją pracę został nagrodzony prestiżowym grantem od American Heart Association – jednej z największych organizacji wspierających badania medyczne w USA – oraz publikacją w „Proceedings of the National Academy of Sciences”, jednym z najważniejszych i najbardziej cenionych czasopism naukowych na świecie.
Nie tylko problem estetyczny
Ponad połowa światowej populacji jest nosicielem wirusa HSV-1, odpowiedzialnego za dobrze znaną opryszczkę wargową. – To wirus, który potrafi zostać z nami na całe życie i wcale nie siedzi cicho. Może prowadzić do poważnych schorzeń neurologicznych, a nawet być powiązany ze zwiększoną szansą na rozwój choroby Alzheimera – tłumaczy doktorant z Uniwersytetu Wirginijskiego. To właśnie mechanizm reaktywacji, czyli moment, w którym wirus „budzi się” z uśpienia, był do tej pory jedną z największych zagadek medycyny. Do tej pory uważano, że wirus HSV-1 uaktywnia się tylko wtedy, gdy nasza odporność jest osłabiona, np. podczas infekcji, stresu czy przemęczenia. Ale badania zespołu Krakowiaka pokazują, że to nie do końca prawda. – HSV-1 nie tylko czeka na okazję – on sam potrafi się obudzić. I ma do tego własny mechanizm, o którym wcześniej nie mieliśmy pojęcia – mówi Patryk.
Wirus z własnym „przyciskiem startu”
W trakcie badań Patryk z zespołem odkrył białko UL12.5, które produkuje sam wirus – i to zanim jeszcze organizm zdąży zareagować. To białko uszkadza mitochondria w komórkach nerwowych, co uruchamia reakcję obronną organizmu. – Paradoksalnie to właśnie nasz układ odpornościowy, który powinien bronić organizmu, niechcący pomaga wirusowi wrócić do gry – wyjaśnia Patryk. To odkrycie zmienia spojrzenie na działanie HSV-1. – Do tej pory myśleliśmy, że wirus czeka na zewnętrzne czynniki. Tymczasem okazuje się, że ma własny „pilot z przyciskiem start” i potrafi sam rozpocząć swoją reaktywację – mówi. Ta wiedza może otworzyć drogę do zupełnie nowych metod leczenia.
Badania, które mogą zmienić leczenie wirusów
Dla Patryka nauka to coś więcej niż praca. – Najbardziej motywuje mnie świadomość, że moja praca może realnie przyczynić się do poprawy zdrowia ludzi i zrozumienia fundamentalnych procesów biologicznych – mówi.
Największą satysfakcję dają mu momenty, gdy po miesiącach eksperymentów wszystko zaczyna mieć sens. – To niesamowite uczucie, być przez chwilę jedyną osobą na świecie, która zna odpowiedź na dane pytanie – dodaje. Odkrycie białka UL12.5 może całkowicie odmienić podejście do leczenia wirusów takich jak HSV-1. – Zamiast ingerować w odporność, co bywa ryzykowne, możemy teraz uderzyć bezpośrednio w wirusa – w coś, co sam koduje i czego potrzebuje, by się uaktywnić. To dużo precyzyjniejsze i bezpieczniejsze – tłumaczy naukowiec.
To właśnie takie odkrycia przybliżają nas do leków, które nie tylko leczą objawy, ale mogą całkowicie powstrzymać nawroty zakażeń.
Opryszczka a Alzheimer
Wirus opryszczki (HSV-1) to nie tylko uciążliwa zmiana na ustach – coraz więcej badań wskazuje, że może mieć on związek z chorobą Alzheimera. Naukowcy podejrzewają, że jeśli wirus ten wielokrotnie uaktywnia się w mózgu, może wywoływać stan zapalny i prowadzić do odkładania się szkodliwych białek, które są typowe dla tej choroby. Odkrycie białka UL12.5 może pomóc lepiej zrozumieć ten proces. A w przyszłości? Być może nawet opracować leki, które nie tylko powstrzymają opryszczkę, ale też opóźnią rozwój chorób takich jak Alzheimer.
